LAVANTA (Lamiaceae), KANTARON (Hypericum perforatum) BİTKİLERİNİN MOLEKÜLER TANIMLANMASI, ETKEN MADDELERİNİN AYRILMASI VE ÜRÜN UYGULAMALARI (İLAÇ, KOZMETİK VE TEMİZLİK ÜRÜNLERİNDE)
Hazırlayan: Prof. Dr. Nazan DEMİR, Prof. Dr. Yaşar DEMİR
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Kimya/Moleküler Biyoloji ve Genetik Böl.
Proje Özeti:
AMAÇ;
Proje çerçevesinde; ilaç, kozmetik, temizlik ürünlerinin yapımında kullanılabilecek değerli etken
maddelerin kantaron ve lavanta bitkilerinden yüksek saflıkta elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca
bu bitkilerin DNA dizi analizlerinin yapılması sureti ile doğal türlerimize ait bir gen kütüphanesi
kurulmasına öncülük edip ekolojik zenginliklerimizi korumak ve bitkilerin tarımın yapılmasını teşvik
etmek ikincil hedeflerdir.
Elde edilen bu etken maddelerle ilgili ürün tasarımı da hedeflenmekte olup, bu bitkilerin doğal
ortamlarında kültüre edilmeleri, hem projenin devamlılığını sağlayacak, hem de şehir ekonomisine
(Muğla) ciddi katkıda bulunacaktır.
KAPSAM;
Lavanta ve kantaron bitkileri binlerce yıldır tanımlıdır ve ülkemizde endüstriyel ölçekte olmasa bile
yaygın olarak kullanılmaktadır.
Değişen ve endüstrileşen dünya düzeni, insanların kırsaldan şehirlere akmasına yol açmıştır. Bu
göç bitkilerin doğal yetişme alanlarının hızla betonlaşmasına yol açmasının yanı sıra, kentli yaşam
tarzın da insanların eskiden olduğundan daha fazla temizlik ve kozmetik ürüne ihtiyaç duymasına
da yol açmıştır.
Amiales takımından, Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyası içinde bulunan Lavandula cinsine bağlı,
20 kadar çalımsı görünüşlü, çok yıllık bitki türünün ortak adı lavantadır.
Lavanta, içinde organik asitler bulunan uçucu yağ (%1-3) ile glikozitler, alkaloitler, keton, okaliptol
ve tanen gibi maddeleri içerir. Etkili maddesi, çiçeğindeki %12.7–32.9 oranındaki linalyl asetat ve
%38.5–56.1 oranındaki linalol’dur. Lavantanın çiçekleri ve yaprakları birbirlerinden tamamen farklı
özellikte etkin maddeler içermektedir. Özellikle sedatif etkiye sahip etken maddeler yapraklarında
ve gövde saplarında daha yoğundur.
Sarı Kantaron (Hypericum perforatum); halk arasında kanotu, kılıçotu, yaraotu, mayasılotu ve
binbirdelik otu olarak bilinir. Son zamanlarda Amerika ve Avrupa’nın en çok satan Herb’idir ve
özellikle ABD bu bitkiden çok ciddi girdi sağlamaktadır. Hypericin ve pseudohypericin gibi bileşikler
bitkinin %0.05-0.3’ünü oluşturan karakteristik bileşenleridir.
Bitki birçok etken madde içermekte olup; bunlardan en önemlileri hiperisin, flavonoidler, taninler,
resin ve prosiyanidinler’dir. Hiperisin beyindeki Teta dalgalarını da artırmaktadır. Teta dalgaları
normalde uyku esnasında meydana gelirler ve derin düşünce veya meditasyon, memnuniyet ve
yaratıcı düşüncenin artması gibi şeylerle ilişkilidirler.
HAZIRLANMA KOŞULLARI;
Proje birkaç aşamalı olarak tasarlanmış ve bitki olarak da lavanta ve kantaron gibi toksik olmayan,
çeşitli amaçlarla kullanılma potansiyeline sahip, Muğla ilinde doğal ve yaygın olarak yetişebilen
türler seçilmiştir. Bitkiler ön deneme amaçlı toplanmış olup laboratuarımızda mevcuttur.
Bu aşamalardan birincisinde söz konusu bu bitkilerin moleküler tanımlamasını yapılacaktır(DNA
dizi analizi).
İkinci aşama, bu bitkilerin içeriğinin gaz kromatografisi ile belirlenmesinden sonra, gelişmiş
kromatografik yöntemlerle , başta uçucu ve eterik yağları olmak üzere ilgili etken maddelerin
saflaştırılmasını kapsamaktadır...