Ağartıcı Aktivatörleri
Hazırlayan: Pinar Şen, Salih Zeki Yıldız
Sakarya Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü
Proje Özeti:
Ağartma çoğunlukla, kimyasal oksidasyon yoluyla çeşitli substuratların rengini
gidermek, beyazlatmak veya dezenfekte etmek için aktif moleküllerin kullanıldığı
prosestir. Çoğunlukla beyazlatıcılar, oksitleyici maddelerdir ve işlevleri renk oluşturan
molekülleri parçalayıp uzaklaştırarak lekelerin görünmez hale gelmesini sağlamaktır.
Ağartma mekanizması oksidatif veya indirgeyici olabilir; oksidatif beyazlatıcılar,
çamaşır ve temizlik ürünlerinde kullanılır. Oksidatif beyazlatıcılar yıkama sırasında,
hidrojen peroksit (H2O2), singlet oksijen veya per-asit olarak bilinen organik asitlerin
peroksitlerini oluşturan bileşiklerdir. Hipoklorit, peroksit, per-asit, singlet oksijen
ağartma işlemleri için oldukça aktif türlerdir.
Peroksit tipi beyazlatma ajanları, oksitleyici ajanlar olarak dezenfeksiyon ve ağartma
amacı için kullanıldığı bilinmektedir. Kahve, meyve ya da kırmızı şarap lekeleri için
maksimum etkisinin sıcaklığa bağlı olduğu da bildirilmektedir. Bundan dolayı, H2O2
veya perborat ile etkin bir beyazlatma sağlanabilmesi ancak 60 0C ve üzeri sıcaklık
koşullarında sağlanabilmiştir. Peroksit ağartıcıların daha düşük yıkama sıcaklığında
etkinliğini kaybettiği gözlenmiştir. Buna çözüm olarak, düşük sıcaklıkta, inorganik
peroksijen bileşiklerinin etkisini artırabilmek için “bleach activator” olarak adlandırılan
ağartıcı aktivatörlerin kullanılması düşük sıcaklık yıkama koşullarında etkinliğinin
devam etmesini sağlayacaktır.
Katı peroksit kimyasallarından perborat ve perkarbonatın ağartma potansiyelini
artırmak için Tetraasetiletilendiamin (TAED) ve nonanoyloksibenzensülfonat (NOBS)
gibi ağartıcı aktivatörler geliştirilmiş ve kullanılmaktadır.
Çalışmamız, büyük ölçüde, tüm lekelere karşı yüksek bir ağartma performansı
elde etmek için özel moleküllerin hazırlanması ve peroksit bozma etkinliklerinin
ölçülmesi şeklinde yürütülmektedir. Özellikle geçiş metal kompleksleri, mangan,
demir, kobalt, rutenyum veya molibden içeren salen kompleksleri ve ftalosiyanin
bileşikleri hazırlanmıştır ve peroksit oluşturma gücü test edilmiştir. Kullanılacak olan
bu malzemelerin, deterjan ve temizlik malzemelerinde içindeki etkinliği incelenecektir.