S. Pombe Mayasında Koenzim Q10 Üretimi
Hazırlayan: Fatma Elif Çepni, Neslihan Turgut-Kara,
İ.Ü. Fen Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
Proje Özeti:
Membrana bağlı çoklu doymamış yağ asidi olan ubikinonlardan koenzim Q10
(CoQ10) yağda çözünen bir maddelerdir. Saccharomyces cerevisiae (Ekmek mayası)
de CoQ6, Escherichia coli (Bakteri)de CoQ8, Schizosaccharomyces pombe (insan
hücresi için tek hücreli model) ve insanda CoQ10 bulunmaktadır. CoQ10 hücre enerji
üretiminin bir parçası olmasından ve serbest radikal süpürücü etkilerinden dolayı
antioksidan olarak insan vücudunda önemli rol oynamaktadır. CoQ10’in ithalat fiyatı
500- 600 $/kg dolaylarındadır. Halihazırda Türkiye’de CoQ10 üreten herhangi bir
firma bulunmamaktadır. Pek çok mikroorganizma arasında insan proteinlerinin
üretimi açısından en popüler model olan Schizosaccharomyces pombe, aynı zamanda
CoQ10 üretebilen tek maya çeşididir. Kimyasal süreçler ya da diğer bakteri tipi
mikroorganizmalarda farklı olarak, insan için her hangi bir toksik etkisi olmadığından
(kurutulmuş maya hücreleri B vitamini takviyesi olarak kullanılmaktadır) projemiz
kapsamında CoQ10’in S. pombe kullanılarak büyük ölçekte üretimi planlanmaktadır.
Normal şartlarda S. pombe’de CoQ10 üretimi 23 mg/L civarındadır. Buna göre teorik
olarak 300 L’lik pilot fermentörde bir haftada 50 g’lık bir üretim yapılabilir. Ancak
proje kapsamında moleküler biyoloji ve genetik teknikleri kullanılarak yapılacak olan
modifikasyonlarla sadece pilot üretimde bile bu rakamın en az 2 katına çıkabileceği
yapılan araştırmalar sonucu ön görülmektedir. Sonuç olarak, insan için toksik olmayan
ve bu nedenle de ilave saflaştırma yöntemleri gerektirmeden S. pombe mayasından
CoQ10 üretimi ile kozmetik ve tıp sektörlerine ham madde açısından fayda sağlayacağı,
bu ürünün ithalat oranının indirgenebileceği düşünüldüğünde ise ülke ekonomisine
katma değer sağlayacağı düşünülmektedir.