BİTKİSEL KAYNAKLI KOZMETİK URUN GELİŞTİRİLMESİ UZERİNE ARAŞTIRMALAR
Hazırlayan: Fatma Sezer ŞENOLa, İlkay ERDOĞAN ORHANa
aGazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Farmakognozi Anabilim Dalı, 06330 Ankara
Proje Özeti:
Hedeflenen sonuca fizyolojik etki göstererek ulaşan, deri ve deriye bağlı oluşumların
yapı ve fonksiyonlarını pozitif olarak etkileyen fiziksel, farmasötik ve tıbbi standartlara
uygun olarak hazırlanmış kozmetik ile farmasötikler arasındaki ürünlere “Kozmesötik”
adı verilir. Kozmesötik ürünler etkili madde olarak sentetik ürünleri, hayvansal
kaynaklı ürünleri ve bitkisel kaynaklı ürünleri içerebilirler. Fakat son yıllarda bitkisel
ekstrelerin kozmetik formülasyonlarda kullanımı; gerek hayvansal kaynaklı ürünlerin
kötü imajı gerekse sentetik ürünlerin yan etkileri nedeniyle oldukça artmıştır. Bu
nedenle bitkisel ürünler, antioksidan, antienflamatuvar, antimikrobiyal, nemlendirici,
cildi rahatlatıcı, cildi koruyucu özellikleri nedeniyle cilt, saç ve ağız bakım ürünlerinin
formülasyonlarında yer almaktadırlar. Cilt sırasıyla epidermis, dermis ve hipodermis
olmak üzere 3 ana tabakadan meydana gelir. Orta tabaka olan dermis, bağ dokusu
elemanlarından oluşur ve derinin esneklik ve sağlamlığından sorumludur. Elastin ve
kollajen, bağ dokusunun ana bileşeni olan iki önemli proteindir, hyaluronan ise yine bağ
dokusunda bulunan yüksek molekül ağırlıklı bir polisakkarittir. Bu yapılar cildin direnci
ve elastikiyetinden sorumludur ve serbest oksijen radikallerinin oluşumu ile indüklenen
elastaz, kollajenaz ve hyaluronidaz enzimleri ile parçalanmaları cilt yaşlanmasına eşlik
eden kırışıklıklara neden olur. Serbest oksijen radikalleri kararlı olmayıp, pek çok
fizyolojik hasardan sorumlu tutulmakta, insanlarda oluşan birçok hastalığın yanı sıra
çeşitli doku ve hücre hasarı ile de ilişkilendirilmektedir. Antioksidan maddeler, çeşitli
sebepler sonucunda vücutta üretilen zararlı serbest radikalleri süpüren veya yok eden
maddelerdir. Tirozinaz ise mikroorganizma, bitki ve hayvanlarda yaygın olarak bulunan
bakır içeren melanojenik bir enzimdir. Son zamanlarda hiperpigmentasyon tedavisinde,
cilt beyazlatma ve leke giderme amacıyla güvenli ve etkili tirozinaz inhibitörleri arayışı
önem kazanmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda proje önerimizde; basit fenolikler
ve polifenoliklerin kozmetik ürünlerde çok kullanılması nedeniyle, yüksek fenolik
içeriğe sahip olmalarına dayanarak belirlediğimiz bitki türlerinden etanollü ekstreler
hazırlanması ve bu ekstrelerin elastaz, kollajenaz, hyaluronidaz ve tirozinaz enzim
inhibisyonlarının ELISA mikrotiter plak yöntemi ile geniş çaplı bir tarama uygulanarak
incelenmesi ve yanı sıra bir dizi in vitro yöntemle antioksidan etkilerinin de tespit
edilmesi amaçlanmaktadır. Taramada yer alması planlanan bitkiler ise Achillea
millefolium, Aloe vera, Anethum graveolens, Arbutus unedo, Buxus sempervirens,
Calendula officinalis, Calluna vulgaris, Camelia sinensis, Cassia acutifolia, Centella
asiatica, Cinnamomum zeylanicum, Citrus aurantium, Citrus deliciosa, Citrus limon,
Citrus maxima, Citrus paradisi, Citrus reticulata, Citrus sinensis, Crataegus sp.,
Cucumis sativus, Curcuma longa, Elaeagnus angustifolia, Erica arborea, Eucalyptus
sp., Ficus carica, Fortunella margarita, Freezia sp., Fumaria sp., Garcinia mangostana,
Glycyrrhiza glabra, Hedera helix, Iris kerneriana, Isatis tinctoria, Lamium purpureum,
Lauris nobilis, Malus communis, Matricaria chamomilla, Morus alba, Morus nigra,
Olea europea, Opuntia ficus-indica, Origanum onites, Persea americana, Pistacia vera,
Punica granatum, Portulaca oleracea, Rosa canina, Rosa damascena, Rosmarinus
officinalis, Salix alba, Salvia fruticosa, Saxifraga sp., Scutellaria sp., Tagetes erecta,
Triticum sativum, Vitex agnus-castus ve Vitis vinifera olarak belirlenmiştir...