Süperkritik Akışkan Ekstraksiyonu İle Turunçgil Kabuklarından Esansiyel Yağ Üretimi
Hazırlayan: Aslı GÖK a, Ş. İsmail Kırbaşlar a, F. Gülay Kırbaşlar b, Seyla Tepe c
a İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, İstanbul, 34320,
E-posta: aslig@istanbul.edu.tr
b İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi
Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul, 34070
c Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Meyvecilik Bölümü, Antalya, 07100
Proje Özeti:
Türkiye yılda ortalama 3 milyon ton turunçgil üretimi ile dünya limon üretiminin
%12’sini, mandalina üretiminin %10’unu, greyfurt üretiminin %2’sini ve portakal
üretiminin %2’sini gerçekleştirmektedir. Ancak turunçgil uçucu yağları sektörü
ülkemizde yeterince gelişmemiştir ve ihtiyacın büyük kısmı ithalat ile karşılanmaktadır.
Bu çalışmanın amacı Batı Akdeniz Tarım Araştırma Enstitüsü’nden toplanan farklı
türde turunçgillerden süperkritik akışkan ekstraksiyonu yöntemi ile esansiyel yağ elde
edilmesidir. Turunçgil uçucu yağı elde etmek için bilinen birkaç yöntem vardır. Bunlardan
en çok kullanılan soğuk sıkma ve destilasyondur. Bu yöntemlerin bazı dezavantajları
vardır. Destilasyon yüksek sıcaklık gerektiren bir işlem olduğundan bu yüksek enerji
maliyeti demektir. Ayrıca esansiyel yağ üretimi sırasında yüksek sıcaklık bozunmaya
ve üründe istenmeyen koku oluşumuna neden olur. Soğuk sıkma destilasyona göre
daha basit bir yöntemdir ancak son ürün yüksek oranda terpen içerir. Terpenler kararlı
olmayan ısı ve ışık karşısında kolaylıkla bozunan bileşiklerdir. Süperkritik akışkan
ekstraksiyonunda son ürün içerisinde daha az terpen ve daha fazla oksijenli bileşik
bulunur. Böyle bir esansiyel yağ parfümeri, gıda ve ilaç uygulamalarında kullanılabilir.
Çalışmamızda Klemantin mandalinası, Alanya dilimlisi portakalı ve Kıbrıs limonu
kullanılmıştır. Ürün bileşimini incelemek için Gaz Kromatografisi - Kütle Spektrometresi
kullanılmıştır.
Süperkritik akışkan ekstraksiyonu ile esansiyel yağ üretimi için taze turuçgil kabukları
parçalanıp ekstraktöre yüklenmiştir. Deneyler süperkritik akışkan ekstraksiyonu
sistemi (SPEED-SFE Apllied seperations) ile gerçekleştirilmiştir. Ekstraksiyon şartları
40°C sıcaklık ve 100 bar basınçtır. Sıvı CO2 akış hızı 1-2 mL/min olarak ayarlanmıştır.
Ekstraktlar cam viallerde toplanmış soğukta dinlendirilmiş ardından ham kabuk
ekstraktına Na2SO4 eklenerek örneklerden su uzaklaştırılmıştır. Analiz öncesi ekstrakt
numuneleri 0.45 μm’lik şırınga filtrelerinden geçirilmiştir.
Çalışmamızın bir sonraki adımı önümüzdeki iki yıllık süreç içerisinde cihazımızın
ekstraktörünü büyüterek daha yüksek hacimlerde esansiyel yağ üretebilmektir. Bu
şekilde Turunçgil meyve suyu fabrikalarında oluşan kabuk atıklarını değerlendirebiliriz.