CYP2D6 Polimorfizmine Göre Türkiye’deki Antipsikotik İlaç Dozlarının Ayarlanması
Hazırlayan: Selda Mercan PhD, Zeynep Türkmen PhD, Münevver Açıkkol PhD
İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Adli Toksikoloji Laboratuarı
Proje Özeti:
Dünyada ve ülkemizde kimyevi maddeler ve bu maddelerin mamulleri arasında en
çok kullanılanlar şüphesiz ki ilaç etken maddeleridir. İlaçların ve ksenobiyotiklerin
metabolize edilmesinden sorumlu en büyük enzim ailesi Sitokrom P450 (CYP450)’dir.
Bu enzim ailesinin üyelerinden oldukça polimorfik olanı CYP2D6’dır ve ilaçların
%25’inin metabolize edilmesinde rol alır. Bu ilaçların çoğunu psikiyatrik hastalıkların
tedavi edilmesinde kullanılan antipsikotik grubu ilaçlar oluşturmaktadır. Etkin tedavinin
sağlanması, alınan ilaç etken madde dozlarının plazmada terapotik düzeye ulaşmasına
bağlıdır. 100’den fazla polimorfizm olduğu bildirilen CYP2D6 enziminin ilaçların
metabolizasyon hızında meydana getirdiği değişiklikler populasyonlar arası ve bireyler
arası enzim aktivitesindeki farklılıkları ortaya çıkarmaktadır. Bu farklılık 4 ana grup
altında toplanmaktadır. Zayıf Metabolizör (PM), Orta Hızlı Metabolizör (IM), Normal
Metabolizör (EM), Ultra Hızlı Metabolizör (UM).
Zayıf metabolizörler (PM) normal dozun çok daha altındaki dozlarla tedavi edilebilirken,
ultra hızlı metabolizörlerde (UM) metabolizasyon çok hızlı gerçekleştiğinden, etken
maddenin plazmada etkin düzeye ulaşması için daha yüksek dozlarda alınması
gerekmektedir. Öte yandan PM hastalarda normal dozlarda bile toksik reaksiyonlar
meydana gelebilir, UM hastalarda ise tedavi dozu yetersiz kalabilir veya metabolitin
plazmada ulaştığı seviye toksik düzeyde olabilir. Hem hastalar hem de klinisyenler
tarafından arzu edilen şey; iyi tolere edilebilen ilaçlarla daha etkili, daha ucuz, daha
hızlı tedavidir. Bireyler ve toplumlar arası farklılıkların varlığı dünyada populasyonlara
özel tedavi dozlarının belirlenmesini gündeme getirmiştir. Yapılan araştırmalar
CYP2D6 alellerinden bazılarının Türk populasyonunda diğer toplumlara göre anlamlı
farklılıklarının olduğunu göstermiştir. Bu durum etkin, ucuz, kısa süreli tedavinin
gerçekleştirilmesinde aksamalara yol açabilmektedir.
Bu çalışmanın amacı; antipsikotik ilaçların metabolize edilmesinden sorumlu olan
CYP2D6 enziminin Türk populasyonundaki polimorfizmini tespit etmek ve uygulanan
dozların yeniden gözden geçirilmesini sağlayarak, etkin tedaviye katkı sağlamaktır.