Türkiye Bentonitlerinden Teknolojik Ürünler Elde Edilmesi
Hazırlayan: Dr. Şerife Sarıoğlan, Dr. Bahar Özmen Monku, TÜBİTAK MAM Kimya Enstitüsü
Proje Özeti:
Bilindiği gibi, ülkemiz önemli yeraltı maden kaynaklarına sahiptir. Dünya, bu
madenlerden katma değeri yüksek olan çok çeşitli ticari ürünleri üretebilmekte iken,
ülkemiz, maden kaynaklarını halen değersiz bir toprak olarak yurt dışına satmaktadır.
Diğer taraftan Türkiye, hammaddeyi dışarıdan satın alarak ürün yapıp satan durumunda
olup, fiyat dalgalanmalarına dayanıklı değildir. Bu duruma çözüm, ülkemizin kendi
hammaddesini kullanan fabrikalar kurup rekabet gücü yüksek ürünler üreterek ülkede
iş sahasını arttırmasıdır. Bu amaçla bu projede, dünya rezervlerinin yaklaşık %20’si
Türkiye’de bulunan bentonit madeni işlenerek, yıllık tüketimleri 10 milyon ton olan
bentonitik ürünlerinden sürümleri en çok olan 12 adedinin üretilmesini sağlayacak
teknolojilerin geliştirilerek kurulması hedeflenmiştir. Ayrıca, bentonit envanterinin
güncellenmesi, Pilot Ölçekli Esnek Üretim Sisteminin (PES) tasarlanarak kurulması,
5 adet üretim prosesinin pilot ölçekli optimizasyonu, optimize edilen prosesler için
teknoloji paketlerinin hazırlanarak “know-how”ın üretilmesi ve ülke sanayisine
sunulması bu projenin diğer başarılı çıktıları olmuştur. Projemiz, MAM, İTÜ ve MTA
olmak üzere üç ortaklı olarak tamamlanmıştır (01/10/2006-30/06/2010).
Dünya toplam bentonit rezervleri yaklaşık 2 milyar ton olup, Türkiye’deki bentonit
rezervleri yaklaşık 340 milyon ton olarak hesaplanmaktadır. Yani dünya bentonitlerin
yaklaşık beşte biri ülkemizde sayılır. Ülkemizdeki bentonit yatakları, Trakya; Karadeniz;
Çankırı-Çorum- Ankara üçgeni, Balıkesir-Eskişehir-Kütahya üçgeni ve Konya-Kırşehir
arasında yer almaktadır.
Proje sonucunda Türkiye, bentonit sanayisinin şu mamüllerini üretebilir duruma
gelmiştir: Solvent Bazlı Bentonit, Su Bazlı Bentonit, Ağartma Toprağı, Nem Alıcı
Bentonit, Döküm Bentoniti, Sondaj Bentoniti, Peletleme Bentoniti, Yapı ve Baraj
Bentoniti, Kedi Kumu, Kağıt Bentoniti, Hayvan Yemi Bentoniti, Nano Bentonit. Bunların
5 tanesinin üretim teknolojileri, aralarındaki farklılıklara rağmen bu proje kapsamında
tasarlanarak MAM’da kurulmuş olan PES’de oluşturulmuştur.
Trakya bentonitlerinin ihracat fiyatı 40 Avro/ton iken, yurt dışına ihracat yaptığımız
firmalar bu hammaddeden elde ettiği modifiye bentonit ürünlerini en az 700 Avro/
ton’dan satmaktadırlar. Yıllık dünya bentonit ticaret hacminin 1,5 Milyar USD olduğu,
Türkiye’nin ise bundan yalnız %2 (yani 30 milyon USD) pay aldığı bilinmektedir. Hâlbuki
Türkiye içinde söz konusu ham bentonitlerin teknolojik ürünlere dönüştürülerek ham
yerine mamul ürünün dünya pazarında sunulması, önemli bir rekabet üstünlüğüne yol
açacaktır. Bu projede geliştirilen yeni teknolojilerle, hem istihdam artışı sağlanacak
hem de kaynak kaybı önlenebilecektir.