Uyuşturucu Bağımlılığı Tedavisine Bitkisel Yaklaşımlar ve Yeni Bileşiklerin Geliştirilmesi
Hazırlayan: Zeynep Türkmen PhD, Selda Mercan PhD, Münevver Açıkkol PhD
İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Adli Toksikoloji Laboratuarı
Proje Özeti:
Uyuşturucu madde, alınan doza bağlı olarak kullanıcının merkezi sinir sistemini
etkileyen, zamanla tolerans geliştiren, akli, fiziki ve psikolojik etkileri olan, bırakıldığı
zaman yoksunluk belirtileri ortaya çıkaran doğal, yarı sentetik veya sentetik maddeler
olarak tanımlanmaktadır.
Bilindiği gibi uyuşturucu madde bağımlılığı başlangıçta kişisel iradeye bağlı olsa da;
uzun süre kullanımı, davranışlarda kalıcı değişikliklere sebep olmaktadır. Bağımlılık,
çoklu beyin devrelerini etkileyen bir beyin hastalığıdır.
Uyuşturucu bağımlılığı dünyada sağlık açısından ve sosyoekonomik açıdan majör bir
problemdir. Bugün uyuşturucu ile mücadele, bireysel veya toplumsal olmaktan çıkmış
ülkeler arası öncelikli dayanışma konuları arasında sayılmaktadır. Mevcut tedavilerin
pahalı oluşları, kullanılan tedavi yöntemlerinde sürekliliğin olmaması ve tedaviyi
bırakmanın tam da tedavinin kritik bir dönemine rast gelmesi, hastaların mevcut
tedavileri yetersiz bulmaları, hastaların bağımlılığın tedavi edilemediğine olan inancı
sebebiyle tedavinin verimliliği sınırlanmaktadır. Hastaların genellikle farklı psikotrop
maddeleri bir arada kullandığı düşünülürse, her hasta için tek bir tedavi yolu yoktur.
Bağımlılık tedavisinde farmakolojik müdahalelerin değerli olduğu noktada üç ana
zaman vardır. İlki uyuşturucunun kendisinin aktif olarak kullanıldığı zamandır. İkincisi,
detoksifikasyon veya yoksunluğa ulaşma hali öncelikli hedef olarak kabul edilirse,
yoksunluk belirtilerini ve semptomlarını kolaylaştırmak veya iyileştirmedir. Üçüncü
olarak da kronik bakım veya yerine koyma tedavisi gibi kullanıcının ulaştığı evredeki
yoksunluk durumu oluşunca alevlenme (yeniden nüks etme) halini korumak olacaktır.
Bitkisel tıbbi ürünlerin geliştirilmesi ise, ilgili sağlık sorununu çözmek için farklı
disiplinleri de içinde barındırması gereken bir sistemik faaliyettir. İdeal olan, bu sistemin
net bir soruna ve sorunun da çözümünü karşılayan pazarda bir ürüne sahip olmasıdır.
Doğada uyuşturucu olarak kullanılan pek çok doğal bileşik bulunmasına rağmen
son zamanlarda ivme kazanan araştırmaların ortaya koyduğu az da olsa uyuşturucu
bağımlılığı tedavisinde yararlanılabilirliği düşünülen doğal bileşikler de mevcuttur.
Bu çalışma, bu alanda kullanılabilecek yeni bileşiklerin ülkemiz florasındaki bitkilerden
elde edilmesini, tanımlanmasını ve bağımlılık tedavisindeki kullanılabilirliğini
araştırmak üzere amaçlanmaktadır.