Yağ Sanayiinde Kullanılan Aktif Toprağın Yeniden Kullanılabilir Özelliğe Getirilmesi
Hazırlayan: Selahattin SERİN, Çukurova Üniversitesi FEF Kimya Bölümü
Zerrin ÖNER, CEO Mad.Kağ.Kim. End. Mam.San.veTic.Ltd.Şti.
Proje Özeti:
Killer uygarlığın başından bu yana çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Killer bugünde
en önemli endüstriyel hammaddeler içerisinde yer almaktadır. Çok eski zamanlardan
buyana, ağartma toprakları olarak bilinen doğal halde yağı ağartma özelliği olan killer
kullanılmaktadır. Ancak işlenmemiş killerin adsorplama kapasiteleri düşüktür.
Yağların rafinasyon işleminde nötralleştirme, ağartma ve koku giderme prosesleri,
daha önce kullanılamayan bir çok bitkisel yağın yenilebilir olmasına neden olmuştur.
Rafinasyon işleminin nötralleştirme basamağında asidik türlerin çoğu yüksek oranda
uzaklaştırılır ama bu arıtım işlemi yeterli olmaz. Yağa rengini veren fosfolipidler,
terpenoidler, gosipol ve klorofilin uzaklaştırılması için bir adsorban kullanılan ağartma
prosesi uygulanır. Ağartma (renk açma); ham yağlarda farklı tür ve konsantrasyonda
bulunan pigmentlerin uzaklaştırılması için yağa uygulanan bir işlemdir. Ağartma
prosesinde temel ilke; pigmentlerin yağdan kil bazlı adsorbantlar tarafından tutulması
ve daha sonra filtrasyon yoluyla bu adsorbantın uzaklaştırılmasıdır. Bu amaçla asitle
aktifleştirilmiş ağartma toprakları kullanılmaktadır (Erickson, 1990, Taylor, 1989).
Türkiye’nin yıllık yağ tüketimi yaklaşık 1.500.000 ton’dur. Buna göre yılda yaklaşık
15.000-20.000 ton toprak kullanılmakta ve atılmaktadır. Kullanılmış ağartma toprağı
üzerine adsorpladığı yağ ve pigmentler uzaklaştırılmadan atıldığı için çevresel sorunlar
yaratmaktadır. Literatürde bu konuda bazı çalışmalar bulunmakta ancak uygulamada
kullanılmış ağartma toprağının geri kazanımı yapılmamaktadır. Uygulanabilir özelliğe
sahip çalışma olmadığı için bu konu çevresel açıdan önem taşımaktadır.
Asitlendirilmiş Ca-Bentonit, yağ ağartma işleminde ağartma toprağı olarak
kullanılmakta ve kullanım sonrası atılmaktadır. Bu çalışmada atık toprağın geri
kazanımı ve kullanılabilirliği araştırılmıştır. Kullanılmış ağartma toprağı üzerindeki
yağ ve pigmentler farklı derişimlerde NaOH çözeltisi kullanılarak uzaklaştırılmıştır.
Temizlenmiş ağartma toprağı derişik H2SO4 çözeltisi ile asitlendirilerek yeniden
aktive edilmiştir. Yeniden aktive edilmiş ve işlem görmemiş ağartma toprakları ile
yapılan ağartma işlemlerinde ağartma verimlilikleri karşılaştırılmıştır. Tintometre ile
yapılan ölçümler sonucunda, her iki toprakla yapılan işlemde birbirine yakın ağartma
verimlilikleri görülmüştür. Buna göre kullanılmış ağartma toprağının geri kazanımının
ve tekrar kullanılabilirliğinin mümkün olduğu tespit edilmiştir.