DENİM ENDÜSTRİSİNE YÖNELİK ÖN-TERBİYE İŞLEMLERİ İÇİN YENİ NESİL BİYOTEKNOLOJİK MALZEME: PONZA-ENZİM TRİOSU
Hazırlayan: Gülnur DÖNMEZa, Özlem BİÇEN ÜNLÜERa, Rasime DEMİRELb, Rıdvan SAYa,
Arzu ERSÖZa
aAnadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü,
bAnadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü Eskişehir/TÜRKİYE
Proje Özeti:
Günlük hayatta vazgeçilmez bir yere sahip olan denim mamullerinin terbiye
işlemlerinde uygulanan kum rodeo, zımparalama, haşıl yıkama, taş yıkama gibi
işlemlerin çevre ve insan sağlığı açısından sakıncalarını yok etmek amacıyla günümüz
endüstrisinde kullanılan yöntemlere alternatif olacak teknolojik bir ürün geliştirmektir.
Bu doğrultuda ekolojik, tekrar tekrar kullanılabilen, biyo-uyumluluğu yüksek, insan
sağlığına zararı olmayan, mevcut işlemlere kolaylıkla uygulanabilecek, ponza taşı,
kum gibi materyallere yüksek performansla çapraz bağlanabilen, çoklu enzim yapılar
geliştirilerek denim terbiye işlemlerine uygulanması amaçlanmıştır.
Denim endüstisinde haşıl sökme ve yıkama işlemlerinde ayrı ayrı süreçlerde kullanılan
selülaz, amilaz, lakkaz gibi enzimler (TRİO) söz konusudur. Ancak enzimlerin
kararsızlıkları, bir kullanımlık oluşları ve yüksek enerji maliyeti gibi problemler yeni
arayışlara ihtiyaç doğurmaktadır. Ayrıca meslek hastalığı olarak bilinen silikozis
hastalığı, mevcut yapıda kullanılan ponza taşında dayanıklılık ve teknolojik yenilik
getirme sonucunu doğurmaktadır. Tüm bunların yanı sıra denim kimyasallarının
parçalanması ve çevre duyarlılığı olan bir ürün geliştirilecek olması ayrıca not
edilmelidir.
Ponza taşına enzimlerin çapraz bağlanması amacıyla ilk olarak 2-akrilamido 2-metilpropansülfonik
asit kullanılarak ponza taşı nanogalerileri modiye edilmiştir. Daha
sonra grubumuz tarafından patentlenen ANADOLUCA monomer yapıları kullanılarak
üçlü enzim yapısı denatüre edilmeden metilenbisakrilamit varlığında gün ışığında ve
oda koşullarında çapraz bağlanmıştır. Bu süreç sonunda elde edilen ponza-trioenzim
kompleksi karakterize edilerek denim kumaşlara uygulanmış kimyasal ve mekanik
özellikleri test edilmiştir.
Biyolojik ürünlerin kararlılıkları korunarak ve raf ömrü arttırılmış şekilde elde edilen
yeni nesil ürün olan ponza-trioenzim malzemesi sayesinde denim endüstrisine
ekonomik ve iş gücü açısından büyük avantaj sağlanmaktadır. Bu sayede birçok
basamakta gerçekleşen denim hazırlama işlem basamaklarından birkaçı saf dışı
bırakılarak özellikle kum-rodeo işlem sürecinde kayıplar engellenebilecektir.