Hidrazin Ve Türevlerinin Türkiye'de Üretilmesi
Hazırlayanlar:Cem Burak Kılıç, Yrd. Doç. Alpay Taralp
Proje Özeti
Dünyada yılda 260. 000 ton üretilen stratejik kimyasal hidrazin, Türkiye’de üretilmemektedir. Bundan dolayı hidrazin ve türevleri, mevcut ihtiyaca binaen savunma sanayimiz için bile ithal edilmektedir. Hidrazin ve türevleri Türkiye’de özellikle korozyon önleyici, roket yakıtı (Savunma sanayisi), köpük yapıcı (Polimer sanayisi) ve kabartıcı ajan (Unlu mamuller sanayisi) olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de küçük ve orta ölçekte hidrazin üretimi için en düşük maliyetli ve en hızlı proses, üre-hipoklorit prosesidir. Bu proses, düşük maliyetine rağmen halen iyileştirilmeye açıktır. Örneğin, başlangıçta fazla miktarda enerji, üre ve hipokloritin soğutulması için ziyan edilmektedir. Daha fazla enerji de bu kimyasallar karıştırıldıktan sonra, çok hızlı bir şekilde ısıtılmaları için heba edilmektedir. Eğer, hızlı ısıtma işlemine dayanan strateji uygulanmazsa verim 70-75 yerine 0-5 olmaktadır; çünkü hidrazin erken oluşup, karşılaştığı hipoklorit ile reaksiyona girip bozulmaktadır. Sabancı Üniversitesi\'nde tamamlanan çalışmada üre-hipoklorit prosesi 70-85 verimle hızlı hidrazin üretebilecek; ama soğutma veya ısıtma uygulamasına ve pahalı cihazlara gereksinim olmayacak şekilde iyileştirilmiştir. İyileştirilen proses, kendi ürettiğimiz 100 litrelik kesikli reaktör ile doğrulanmış ve 20 kg hidrazin sülfat elde edilmiştir. İyileştirilen metottaki esas, hipoklorite göre biraz daha fazla üre kullanmak ve hidrazin oluşmadan önce tüm üreyi kloroüreye dönüştürmektir. Bu strateji, üre çözeltisi ve hipoklorit çözeltisi birbirleriyle çok hızlı karıştırılarak uygulanmış; böylece verimi arttırmak için üre ve hipokloritin ön soğutulmasına gerek kalmamış ve proses için gerekli olan ısı enerjisi de tamamen ekzotermik dönüşümden sağlanmıştır. Suyun yüksek ısı kapasitesinden dolayı bu yöntem güvenli bir şekilde sanayi ölçeğinde kullanılabilir, sürekli akışkan bir prosese de dönüştürülebilir. Ayrıca, bu yöntem metilhidrazinler ve bunların sülfat tuzlarının direk üretimi için de kullanılmıştır. \r\nHidrazin ve türevlerinin Türkiye’de üretimiyle ilgili yapılan bu çalışma Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının desteğiyle San-Tez projesi kapsamında yapılmıştır. (Proje Adı: 1,2,4-Triazol-3-on Türevlerinin Tasarımının Doğrulanması, Sürekli Üretiminin Pilot Ölçekte Denenmesi ve Elde Edilen Türevlerinin Kristallik Kalitesi ve Parça Boyutlarının İyileştirilmesi. Proje Kodu: 00289.STZ.2008-2)